Wprowadzenie

Infrastruktura przesyłowa gazu w Polsce przechodzi obecnie największą modernizację w swojej historii. Znaczące inwestycje są odpowiedzią na zmieniającą się architekturę bezpieczeństwa energetycznego kraju, nowe kierunki dostaw gazu oraz wyzwania związane z transformacją energetyczną. W niniejszym artykule przyglądamy się najważniejszym projektom modernizacyjnym, ich znaczeniu dla bezpieczeństwa dostaw oraz wpływowi na efektywność przesyłu.

Stan polskiej sieci przesyłowej gazu

Polski system przesyłowy gazu zarządzany przez Gaz-System składa się z ponad 11 000 km gazociągów wysokiego ciśnienia, 14 tłoczni gazu oraz licznych stacji wejścia i wyjścia z systemu. Przez wiele lat infrastruktura ta była zorientowana głównie na przesył gazu ze wschodu na zachód, co odzwierciedlało dominujący kierunek importu surowca.

Obecnie kluczowe parametry sieci przesyłowej to:

  • Całkowita długość: 11 056 km gazociągów wysokiego ciśnienia
  • Przepustowość techniczna: około 20 mld m³ rocznie
  • Średni wiek gazociągów: ponad 25 lat dla 40% sieci
  • Średnie ciśnienie robocze: 5,5 MPa (55 bar)

Starzejąca się infrastruktura stanowi wyzwanie zarówno pod względem bezpieczeństwa, jak i efektywności przesyłu. Dodatkowo, zmieniające się kierunki dostaw gazu do Polski (Terminal LNG w Świnoujściu, Baltic Pipe) wymagają dostosowania sieci do nowych punktów wejścia oraz zwiększenia jej przepustowości.

"Modernizacja infrastruktury przesyłowej gazu jest jednym z kluczowych elementów transformacji energetycznej Polski. Bez nowoczesnej, elastycznej sieci nie będziemy w stanie w pełni wykorzystać potencjału nowych kierunków dostaw ani przygotować się na przyszłe wyzwania."

- Tomasz Stępień, Prezes Zarządu Gaz-System

Kluczowe projekty modernizacyjne

Program Korytarz Północ-Południe

Jest to flagowy projekt Gaz-System, który ma na celu integrację infrastruktury gazowej Europy Środkowo-Wschodniej. W ramach programu realizowana jest budowa nowych gazociągów wysokiego ciśnienia łączących Terminal LNG w Świnoujściu z południową granicą Polski, a docelowo również z Chorwacją (terminal LNG na wyspie Krk).

Główne elementy programu realizowane w Polsce to:

  • Gazociąg Świnoujście-Szczecin (długość 42 km, średnica 800 mm) - ukończony w 2020 roku
  • Gazociąg Zdzieszowice-Kędzierzyn (długość 19 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2019 roku
  • Gazociąg Zdzieszowice-Wrocław (długość 130 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2020 roku
  • Gazociąg Czeszów-Kiełczów (długość 33 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2018 roku
  • Gazociąg Pogórska Wola-Tworzeń (długość 168 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2021 roku
  • Gazociąg Tworóg-Tworzeń (długość 55 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2021 roku

Realizacja Korytarza Północ-Południe ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego nie tylko Polski, ale całego regionu, umożliwiając przesył gazu w kierunku północ-południe i integrując systemy przesyłowe krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Program Baltic Pipe

Choć Baltic Pipe kojarzy się głównie z gazociągiem podmorskim łączącym Polskę z Danią, projekt ten obejmuje również znaczące inwestycje w krajową sieć przesyłową. Są to:

  • Gazociąg Goleniów-Lwówek (długość 191 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2022 roku
  • Gazociąg Niechorze-Płoty (długość 41 km, średnica 900 mm) - ukończony w 2022 roku
  • Gazociąg Płoty-Goleniów (długość 41 km, średnica 1000 mm) - ukończony w 2022 roku
  • Tłocznia Gazu Goleniów - rozbudowa ukończona w 2022 roku
  • Tłocznia Gazu Odolanów - rozbudowa ukończona w 2022 roku
  • Tłocznia Gazu Gustorzyn - rozbudowa ukończona w 2022 roku

Inwestycje te umożliwiają odbiór gazu z gazociągu Baltic Pipe i jego dalszy transport do odbiorców w Polsce oraz potencjalnie do krajów sąsiednich.

Program Rozbudowy Krajowego Systemu Przesyłowego

Obok projektów związanych z nowymi kierunkami dostaw, Gaz-System realizuje również szereg inwestycji mających na celu modernizację i rozbudowę istniejącej sieci przesyłowej:

  • Gazociąg Rembelszczyzna-Mory (długość 29 km, średnica 700 mm) - ukończony w 2021 roku
  • Gazociąg Mory-Wola Karczewska (długość 91 km, średnica 700 mm) - w realizacji
  • Gazociąg Gustorzyn-Wronów (długość 316 km, średnica 1000 mm) - w realizacji
  • Gazociąg Polska-Litwa (GIPL) (długość 343 km, średnica 700 mm) - ukończony w 2022 roku

Program obejmuje również modernizację istniejących tłoczni gazu, stacji gazowych oraz systemów sterowania i nadzoru.

Nowoczesne technologie w modernizacji sieci przesyłowej

Inteligentne systemy monitoringu i sterowania

Modernizacja sieci przesyłowej to nie tylko nowe gazociągi, ale również wdrażanie zaawansowanych systemów monitoringu i sterowania. Gaz-System sukcesywnie wdraża:

  • System SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) nowej generacji, umożliwiający monitoring i sterowanie siecią w czasie rzeczywistym
  • Sieci światłowodowe wzdłuż nowych gazociągów do transmisji danych
  • Systemy wykrywania wycieków oparte na pomiarach akustycznych i termowizyjnych
  • Drony do monitoringu infrastruktury z powietrza

Istotnym elementem modernizacji jest również cyfryzacja procesów zarządzania siecią, w tym wdrażanie systemów zarządzania majątkiem sieciowym (EAM/GIS) oraz cyfrowych bliźniaków infrastruktury, umożliwiających symulacje i analizy różnych scenariuszy pracy sieci.

Technologie przyjazne środowisku

Zgodnie z trendami zrównoważonego rozwoju, nowe inwestycje uwzględniają również aspekty środowiskowe:

  • Zmniejszenie emisji metanu poprzez wdrażanie programów wykrywania i naprawy wycieków (LDAR)
  • Zastosowanie turboekspanderów do odzysku energii w stacjach redukcyjnych
  • Zwiększenie efektywności energetycznej tłoczni gazu
  • Przygotowanie infrastruktury do transportu gazów odnawialnych (biometan, wodór)

Korzyści z modernizacji infrastruktury przesyłowej

Zwiększenie bezpieczeństwa dostaw

Rozbudowa i modernizacja sieci przesyłowej ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego Polski:

  • Umożliwia dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu
  • Zwiększa odporność systemu na potencjalne awarie i przerwy w dostawach
  • Pozwala na większą elastyczność w reagowaniu na zmiany popytu i podaży
  • Ułatwia integrację z systemami gazowymi krajów sąsiednich

Poprawa efektywności przesyłu

Nowa infrastruktura przyczynia się również do zwiększenia efektywności przesyłu gazu:

  • Zmniejszenie strat gazu podczas przesyłu
  • Redukcja kosztów operacyjnych, w tym kosztów energii do napędu sprężarek
  • Optymalizacja przepływów gazu w sieci
  • Wydłużenie życia technicznego infrastruktury

Rozwój rynku gazu

Modernizacja sieci przesyłowej sprzyja również rozwojowi konkurencyjnego rynku gazu w Polsce:

  • Umożliwia dostęp do nowych źródeł gazu dla odbiorców końcowych
  • Eliminuje "wąskie gardła" w systemie, które mogły ograniczać konkurencję
  • Zwiększa przepustowość punktów wejścia/wyjścia, umożliwiając większą aktywność handlową
  • Wspiera rozwój hubu gazowego w Polsce

Wyzwania związane z modernizacją sieci

Wyzwania finansowe

Rozbudowa i modernizacja infrastruktury przesyłowej wiąże się z ogromnymi nakładami finansowymi. Program inwestycyjny Gaz-System na lata 2020-2025 opiewa na kwotę około 14,5 mld złotych. Finansowanie tak dużych inwestycji stanowi wyzwanie, mimo wsparcia ze środków unijnych w ramach instrumentu "Łącząc Europę" oraz Funduszu Spójności.

Wyzwania techniczne

Realizacja projektów modernizacyjnych wiąże się również z licznymi wyzwaniami technicznymi:

  • Konieczność utrzymania ciągłości dostaw gazu podczas prac modernizacyjnych
  • Trudne warunki terenowe w niektórych lokalizacjach (przejścia przez rzeki, obszary chronione)
  • Koordynacja wielu projektów realizowanych jednocześnie
  • Konieczność integracji nowych elementów z istniejącą infrastrukturą

Wyzwania regulacyjne i środowiskowe

Istotnym aspektem są również kwestie regulacyjne i środowiskowe:

  • Długotrwałe procedury uzyskiwania pozwoleń i decyzji administracyjnych
  • Konieczność minimalizacji wpływu inwestycji na środowisko, szczególnie na obszarach chronionych
  • Niepewność dotycząca przyszłości gazu ziemnego w kontekście polityki klimatycznej UE

Przygotowanie infrastruktury na przyszłe wyzwania

Infrastruktura a transformacja energetyczna

Nowoczesna infrastruktura gazowa powinna być przygotowana na przyszłe zmiany związane z transformacją energetyczną. Gaz-System uwzględnia w swoich projektach przystosowanie infrastruktury do potencjalnego przesyłu gazów odnawialnych:

  • Testy dotyczące przesyłu mieszanin gazu ziemnego z wodorem (do 10% H2)
  • Analizy techniczne dotyczące możliwości wykorzystania istniejącej sieci do transportu czystego wodoru
  • Przygotowanie standardów jakościowych dla biometanu wtłaczanego do sieci

Współpraca międzynarodowa

Gaz-System aktywnie uczestniczy w międzynarodowych inicjatywach dotyczących rozwoju infrastruktury gazowej:

  • Inicjatywa Trójmorza w obszarze energetyki
  • European Hydrogen Backbone - inicjatywa zakładająca stworzenie paneuropejskiej sieci przesyłowej wodoru
  • Regionalna Grupa Gazowa (GRI) dla Europy Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej

Podsumowanie

Modernizacja polskiej sieci przesyłowej gazu jest projektem o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Realizowane inwestycje nie tylko zwiększają przepustowość i efektywność sieci, ale również przygotowują ją na wyzwania związane z transformacją energetyczną.

Dzięki nowej infrastrukturze Polska staje się istotnym graczem na regionalnym rynku gazu, z potencjałem do pełnienia roli hubu gazowego dla Europy Środkowo-Wschodniej. Jednocześnie nowoczesna sieć przesyłowa stanowi wartościowy zasób, który może być wykorzystany w przyszłości do transportu gazów odnawialnych, wspierając dekarbonizację gospodarki.

Wyzwaniem pozostaje zapewnienie, że inwestycje realizowane dzisiaj będą służyć przez wiele dekad, mimo zmieniającego się otoczenia regulacyjnego i technologicznego. Wymaga to starannego planowania, elastycznego podejścia oraz ścisłej współpracy wszystkich interesariuszy - od operatorów infrastruktury, przez regulatorów, po odbiorców końcowych.